Odsłonięcie karbonu

Istniejące obecnie wyrobisko dawnej cegielni przy ul. Leśnej 11, ma ok. 200 m długości, 150 m szerokości i 25 m wysokości. Odsłonięte są tu utwory karbonu produktywnego (w wyższej części odsłonięcia widoczne są też utwory czwartorzędowe). Profil geologiczny karbonu na ścianach wyrobiska widoczny jest fragmentarycznie (przeważnie ok. 3 m, rzadziej ok. 5 m). Sumaryczna miąższość profilu kompilowanego z różnych partii odsłonięcia wynosi ok. 15 m. W odsłonięciu występują skały ilasto-mułowcowe oraz piaszczyste, w spągowej części profilu występuje także pokład węgla o miąższości do 0,6 m. Na uwagę zasługuje występowanie w całym profilu karbonu dużej ilości szczątków roślinnych, miejscami tworzących nagromadzenia. Wiekowo odsłonięte utwory należą do karbonu górnego, piętra westfalu B; w szczegółowej litostratygrafii odsłonięty profil należy sytuować w serii mułowcowej, w dolnej części warstw orzeskich s.s. (poniżej pokładu 321).

Obecnie jest to największe i najcenniejsze odsłonięcie karbonu produktywnego w Zagłębiu Górnośląskim. Jednocześnie jest to jedno z kilku zaledwie odsłonięć karbonu, jakie jeszcze w Zagłębiu istnieją.

Widok ogólny wyrobiska w kierunku wschodnim z zaznaczonymi obszarami „A”, „B” i „C”.

Obok wartości dydaktycznych wynikających z samego istnienia rozległego odsłonięcia o w miarę dobrze zachowanym profilu karbonu, odsłonięcie prezentuje znaczną wartość naukową. Występują tu unikatowe zjawiska geologiczne, szczególnie ważne z punktu widzenia sedymentologicznego, paleobotanicznego i paleogeograficznego.

Ścianka z osadami koryta rzecznego w części wschodniej (obszar „C”), widok w kierunku południowo-wschodnim.W części wschodniej (obszary „B” i „C”) znajdują się dobrze zachowane odsłonięcia osadów gruboklastycznych będące wypełnieniem kopalnego koryta rzecznego z nagromadzeniem skamieniałości dużych leżących pni lepidofytów oraz innych szczątków roślin (głównie kordaitów). Szczególnie dobrze jest to widoczne na ściance w kierunku południowo-wschodnim (obszar „C”).

Na poniższym zdjęciu widoczne jest zbliżenie fragmentu tej ściany z masowo występującymi szczątkami roślin.

Zbliżenie na ściance w części wschodniej, widoczne nagromadzenia leżących pni.
Również na ściance w kierunku północno-wschodnim (obszar „B”) znajdują się nagromadzenia pni i innych szczątków roślinnych. Na zamieszczonym poniżej zdjęciu widoczny jest fragment oderwanego dużego bloku Blok piaskowca z okazami pni z obszaru „B”. skalnego z tej ścianki z muzealnym okazem pnia.

Liczne dobrze zachowane skamieniałości roślinne występują w całym odsłonięciu. Z punktu widzenia paleobotanicznego najciekawszą częścią odsłonięcia jest ścianka w części północnej (obszar „A”). Znajdują się w niej pojedyncze fragmenty pni sygilarii, pogrzebanych w pozycji wzrostu, co jest unikatowym (w skali światowej) zjawiskiem geologicznym tworzącym tzw. "karboński las".


Odsłonięty w wyrobisku profil karbonu był wielokrotnie opisywany w literaturze naukowej oraz prezentowany w trakcie konferencji naukowych, w tym międzynarodowych.

Fragment pnia sygilarii, pogrzebanego w pozycji wzrostu.Ścianka ze stojącymi pniami w części zachodniej (obszar „A”), widok w kierunku północnym.Ze względu na walory dydaktyczne jest to także miejsce, które wielokrotnie było obiektem ćwiczeń studentów w trakcie geologicznych praktyk terenowych. Ze względu na duże znaczenie z punktu widzenia naukowo-dydaktycznego, dziedzictwa kulturowego oraz turystyczno-rekreacyjnego całe odsłonięcie powinno być objęte ochroną prawną jako stanowisko dokumentacyjne.



Teren ten jest obecnie rekultywowany, przy czym władze gminy wciąż poszukują sponsora, który zabezpieczyłby odsłonięcie.

 


 Tekst i zdjęcia - Janusz Jureczka, Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Górnośląski w Sosnowcu, e-mail: .
Regionalny Ośrodek EFS
mosir
PROJEKTOWANIE STRON: INTRACOM